- Egile historikoa
- Leon XIII. Aita Santua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- "Rerum Novarum" Entziklika (1891)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
XIX. mendean langileek bizi zuten egoera sozial larriaren aurrean, eta alderdi
sozialisten gorakada tarteko zelarik, Leon XIII. Aita Santuak Rerum Novarum
entziklikaren bidez katolikoek auzi hauetan izan beharreko jarrera definitu zuen. Testu
honek katolizismo sozialaren sorrera markatu zuen.
- Egile historikoa
- Nikolas V Aita Santua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- "Romanus pontifex" bulda Portugalen Afrikako konki
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Ertaroan zehar Ekialde Urrunarekiko harremanak lurrez izan baziren, Aro
Berriarekin Atlantikotik bideratu zen europar hedapena. Portugaleko erregeek
Afrika aldera jo zuten eta hedapen horretan Alfontso V.aren garaian jo zuten
gailurra. Indietako itsasbidean aurkituko dituzten lurrak ematen dizkie Aita
Sainduak Portugaleko erregeei agindu honen bitartez, Gaztelako Koroaren
lehiakidetza oztopatu nahian.
- Egile historikoa
- Giovanni Boccaccio
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- 1348ko Izurritea Florentzian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Testu hau Boccacciok bere Decameron famatuan kontatzen dituen ipuinen sa-
rrera da: bertan idazten dituen istorioak kokatzeko, Izurri Beltzak Florentzian
izandako ezaugarri epidemiologiko eta ondorio demografiko eta sozial-kulturalez
ari zaigu, nahikoa deskribapen gordin eta zehatza lortzen duelarik.
- Egile historikoa
- Frantziako Biltzar Nazionala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- 1791ko Frantziako Konstituzioa
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- A. Tocqueville
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- 1848ko Iraultza Frantzian (1848)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Alexis Tocqueville (1805-1859) frantses idazle eta politiko liberalak era honetara
deskribatu zuen 1848ko iraultza Frantzian.
- Egile historikoa
- Fernando VII
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Espainia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaria taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- EHUra sartzeko 2000/2001 eta 2002/2003 ikasturteetako hautaprobetan agertua.
- Absolutismoaren berrezartzea Espainian: ‘Pertsiarren manifestua’ (1814)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Cadizen 1812an onarturiko Konstituzioaren arabera Fernando VIIari Espainiako errege
konstituzionala izatea zegokion, botere mugatuekin. Hasieran paper hori onartu bazuen
ere, botere absolutua eskuratzeko aukera ikusi bezain laster Cadizko lana ezeztatu eta
Antzinako Erregimena berrezarri zuen. Berrezartze hori ‘Pertsiarren manifestua’
izeneko testuan adierazi zuen.
- Egile historikoa
- Alemaniako alderdi sozialdemokrata
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Alemaniako alderdi sozialdemokrataren Gotha-ko programa (1875)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Frantzisko II. Austriakoa, Federiko-Gilen III. Prusiakoa eta Alexandro I. Errusiakoa
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Aliantza Santua (1815)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Frantziako Iraultzak eta Napoleonen agintaldiek markatutako altxamendu eta gerra
zikloari amaiera emateko, Bonaparte garaitu zuten potentzia kontrairaultzaileek,
Europan ordena berrezarri nahi izan zuten, ahal zen heinean Antzinako Erregimeneko
antolaketa berreskuratuz. Vienako Kongresuan auzi horiez eztabaidatu ostean, erabaki
haiek bermatuko zituen itun bat egin zuten potentzia nagusiek, Aliantza Santua
izenekoa.
- Egile historikoa
- AEBko Konbentzioa
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Ipar Amerika
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Amerikako Estatu Batuen Konstituzioa (1787-1791)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Temple zalduna
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Amsterdameko bankua (1702)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Amsterdameko bankua 1609an sortu zuten eta enpresa modernoaren eredua
izan zen. Bertako nahiz atzerriko kapitalak zaintzea, diru maileguak eta diru
trukeak egitea zuen helburutzat. Probintzia Batuen jarduera ekonomikoa,
gerla zibil eta erlijio istilurik ez izatea eta estatuaren antolakuntza politikoa
izan ziren bankuaren arrakastaren zioak. Temple zaldunak hola deskribatu
zuen 1702 urtean.
- Egile historikoa
- Luis XIV Frantziakoa
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Antilletako esklabotzaren Arautegi Beltza (1685)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Plantazioei esker garatu zen Antilletako nekazaritza eta Herbeheretako
merkatariek zuten kolonietako produktuen monopolioa desegin nahi izan zuten.
Antilla Txikietan frantsesek azukre kanaberaren landaketak ezarri zituzten eta
saio hauen ondorioz hurrengo mendeetan kakao eta kare plantazio handiak
sortarazi zituzten. Ildo horretatik nekazaritza ekoizpena areagotu ahal izateko
esklaboen oinarrizko lan baldintzak arautu nahi izan zituzten.
- Egile historikoa
- Pierre Vilar historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Antzinako erregimeneko ziklo ekonomikoaren eta kapitalismoko zikloaren arteko ezberdintasunak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Epe motz edo ertaineko ziklo ekonomikoak aurki ditzakegu, bai aurreindustria-
ekonomietan, bai industrializatutako ekonomia kapitalistetan. Baina, antzekotasunak
izanda ere, muinean oso ezberdinak diren krisiak ditugu. Ezberdintasun horiek dira
sistema ekonomikoak bereizteko ditugun oinarririk garrantzitsuenetakoak. Eta horiek
azaltzen ditu testu honetan Pierre Vilar historialariak.
- Egile historikoa
- baxenabartar apaiz ezezaguna
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Iparraldea
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Jatorrizko testua euskarazkoa da
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Apaizgoaren Konstituzio Zibilaren eta Nazioaren fideltasun juramentuaren aurkako testua (1791)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Frantziako Iraultzan, Biltzar Konstituzionalaren garaian, legea (eliztarrentzako
Konstituzio Zibila) onartzeko eskatu zitzaion apaizgoari. Hauen pribilegioak
kolokan jartzen zirenez, aurre egin zuten askok. Frantzia osoan zehar azaldu
ziren halako jarrerak, horren adibide izanik Nafarroa Beherean urte haietan
euskaraz idatzi zen testu hau ere.
- Egile historikoa
- zenbait europar merkatari
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Asiako merkataritzarekiko europar defizitaz (XVII-XVIII)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Amerika edo Afrika ez bezala, Asia ez zen europar Aro Berriko mundu-ekonomian
integratu, merkataritza-harremanak ugaldu baziren ere. Erlazio hauen ikurretako bat
Europak Asiarekin izango duen merkataritza-balantza beti defizit-duna izango litzateke.
- Egile historikoa
- M. González-Portilla
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Bizkaia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- M. González-Portilla, Bilbao en la formación del País Vasco contemporáneo, Bilbo, 1995; EHUra sartzeko 2001/2002 ikasturteko hautaproban agertua.
- Atzerriko kapitala Bizkaiko meatzaritzan (1870-1882)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Bizkaian gertatu zen Euskal Herriko industrializazio modernoaren abiapuntua XIX.
mendearen azken laurdenean: meatzeen ustiaketarekin hasi zen negozioa, baina laster
siderurgiara eta geroago metalurgiara hedatu zen, azkenik bestelako enpresa eta
jarduera ekonomikoak garatzeko (ontzigintza, banketxeak, aseguruak...).
Industrializazio hazkor hau abiatu ahal izateko funtsezkoa izan zen atzerriko kapitalaren
inbertsioa meatzaritzan, González-Portilla historialariak azaltzen duen bezala.
- Egile historikoa
- Austria-Hungaria eta Serbiako gobernuak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Austria-Hungaria eta Serbiaren arteko tirabira (1914)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Pedro Agerre 'Axular'
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Iparraldea
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Jatorrizkoa euskaraz.
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- Axular, Gero, 1643.
- Axularren garaiko egoera soziopolitikoa Ipar Euska
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Pedro Agerre (1556-1644) ‘Axular’ Sarako errektorea izan zen (Lapurdi). Bere Gero
liburua, 1643an argitaratua, lapurtera klasikoaren gailurtzat hartzen da, bertan
erabiltzen den euskarazko prosa bikainagatik. Edukiari dagokionez, obra erlijiosoa da,
ortodoxoki katolikoa, “egitekoen geroko uzteak”, hau da alferkeriak eta beste bekatu
batzuk, arimarako eta gorputzerako dakartzaten kalteak azaltzen dituena. Historiaren
ikuspegitik eduki horiek baino interesgarriagoak dira obraren sarrera osatzen duten bi
ataltxoak. Lehena, “Gomendiozko karta” izenekoa, liburuaren eskaintza da, Bertrand de
Etxauz Nafarroa Beherean sortutako agintari erlijiosoari zuzendua. Izan ere, XVII.
mende hasieran, Etxauz Baionako apezpiku zela eta haren bebespean, sortu zen
Lapurdin “Sarako eskola” deitutako euskal idazle taldea, Axular partaide izanik.
Horregatik eskaini zion Axularrek Etxauzi liburu hau. Sarrera horretan, Axularrek
euskaldunen eredu gisa aipatzen du Etxauz familiaren historia. Eta historia horretan
Ipar Euskal Herriko bilakaera soziopolitikoa islatuta ikus daiteke: bai erlijio kontuan eta
bai leialtasun monarkiko kontuan. Sarrerako bigarren ataltxoa, “Irakurtzaileari”
izenekoa, jakingarria da halaber garai hartako euskararen egoera ezagutzeko, dela
euskalki aferez, lurralde hedaduraz, prestigio sozialaz, zein Axular moduko euskal
idazleen irakurlegoaz.
- Egile historikoa
- J. M. Keynes
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Bakearen ondorio ekonomikoak (1919)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Geroago famatua egingo zen J.M. Keynes ekonomilari ingelesa I. Mundu
Gerrako bake-itunek Alemaniari inposatutako zama latzen kritiko zorrotza izan
zen, berauek Alemaniaren berreskurapen ekonomikoa eta, beraz, Europaren
egonkortasuna arriskuan jartzen zutelako.
- Egile historikoa
- Joao de Barros
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Bartolomeu Dias-ek Esperantza Oneko lurmuturra aurkitu (1488)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Portugaleko erregeen itsas hedapenak Ekialdeko Indietarako iraganbidea
aurkitzea zuen helburu. Gaztelaren lehiakortasuna ezabaturik zenez, Atlantikoa
eta Ozeano Indiarra lotzen zituen itsasbidea hartu zuten helburutzat eta 1488an
Hego Afrikara heldu ziren. Ondorioz Indietarako bidea libre zegoen eta Asian
Portugaleko erresumako kolonien hasi era gertatu zen.
- Egile historikoa
- Guy Bois historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Behe Erdi Aroko krisia (XIV-XV mendeak)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
XIV. mendean krisi sakon batek jotzen du europar ekonomia. Beheraldi horren
sintoma batzuk aurki daitezke, jadanik XIII. mendearen bigarren erdialdean eta
ondorioak, zenbait lekutan, XV. mendearen amaiera arte luzatuko dira. Gertakari
honi eman zaizkion azalpenak nahikoa anitzak izan dira eta, ondorioz, eztabaida
historiografiko handiak sortu dira erdi aro zaleen artean. Nagusi izan diren
azalpen malthusiarren eta marxisten sintesi bezala azaltzen zaigu Guy Bois
historialari frantziarrarena, zeinaren laburpen bat eskaintzen baitugun.
- Egile historikoa
- Homero, Antifanes
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Beste kirol batzuk Antzinaroko Grezian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Igeriketa, arraunketa, oilar-borrokak, armadun borroka, arku-tiroa... eta beste
joko edo kirol askoren berri dugu, hala idatzietatik nola irudietatik. Pare bat
adibide ikusiko ditugu, pilota-joko mota bi erakusteko. Lehenengoan Odiseoren
aurrean feaziarrek pilota-joko erraz baten erakustaldia egiten dute. Bigarren
jokoa ordea pilotarekin da baita, baina asko biziagoa.
- Egile historikoa
- Peter Kriedte historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Bigarren sektorea feudalismo garatuan
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Bigarren sektoreak, hots, artisautzak, hirietan zuen bere kokagune nagusia.
Feudal ekonomian nekazaritzak baino garrantzi txikiagoa bazuen ere,
produkzioa antolatzeko erakunde bereziak garatu zituen, hala nola
eskulangintza-lantegia eta gremioa. Auzi hau egoki azaltzen du Max Planck
Historia Institutuko partaidea izandako Peter Kriedtek.
- Egile historikoa
- Ingalaterrako Parlamentua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Bill of Rights: Ingalaterrako eskubideen adierazpena (1689)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Ingalaterran XVII. mendean gertatutako Iraultza Loriatsuaren haritik bertako
parlamentuak eskubide adierazpen bat egin zuen, Bill of Rights izenekoa, Gilen eta
Maria errege-erreginek sinatu behar izan zutena. Adierazpenean herritarrei zenbait
askatasun eta eskubide aitortzen zitzaizkien, eta botere oreka berri bat ezartzen zen
parlamentua indartuz eta monarkiaren boterea mugatuz. Geroagoko hainbat eskubide
aitorpenek, halanola Amerikako Estatu Batuetan egindakoek, edo Frantziako
Iraultzakoek, Ingalaterrako adierazpen honetan izan zuten aurrekaria.
- Egile historikoa
- ‘La lucha de clases’ Bilboko aldizkari sozialista
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Bizkaia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- EHUra sartzeko 2001/2002 ikasturteko hautaproba.
- Bizkaiko meatzeetako langileen grebak eta eskariak (1890)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Euskal Herriko aurreneko grebetakoa izan zen Bizkaiko meatzariek 1890eko
maiatzaren 1ean egin zutena Gallartan. La lucha de clases Bilboko aldizkari sozialistak
jaso zituen egun hartako gertaerak eta eskariak, nahiz arazoek hurrengo urteetan ere
iraun zuten.
- Egile historikoa
- Josseran zalduna
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Dohain feudal bat (1089)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Feudalismo klasikoaren produkzio-harremanen ezaugarri batzuk aurki ditzakegu jaun laiko
batek Cluny-ko erlijio-ordenari egindako dohain nahikoa ohiko honetan: morrontza eta
lurrarekiko laborarien lotura, nekazarien status ezberdintasunak... Halaber, garaiko
nekazaritza-ekonomiaren isla ere ematen digu.
- Egile historikoa
- Duncombe
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Duncombek Ingalaterrako parlamentuari aurkezturiko eskaera (1842)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- William Coxe
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Ekialdeko nekazarien egoera XVIII. mendean
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
William Coxe (1747-1825) Europako bidaiari ernea eta historialaria izan zen.
Haren lan ari esker Europako Ekialdeko nekazarien egoera ezberdinak ezagutzen
ditugu. Marlborough dukearen semearen hezitzailea eta M. Whitebread-en
laguntzailea zenez, aukera paregabea izan zuen bidaiak egiteko eta tokian tokiko
egoera ezagutzeko.
- Egile historikoa
- Adam Smith
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Ekonomia askatasunaren alde (1776)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Adam Smith zientzia ekonomikoaren fundatzailetzat hartzen da. Liberalismo
ekonomikoaren aurreneko defendatzaileetakoa ere bada; testu honetan aldarrikapen
horren zenbait oinarri eta argumentu eskaintzen dizkigu. Ohar gisa: "merkataritza-
sistema" aipatzen duenean, jakin behar dugu hori zela gaur egun merkantilismoaz
ezagutzen dugunari Smith-ek ematen zion izendapena.
- Egile historikoa
- Guy Bois historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Ekonomia frankoaren izaera eta iraultza feudala delakoa (VI-XI mendeak)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Arras eztabaidatuak izan dira sistema feudalaren sorreraren data eta
gorabeherak. Batzuek aldaketa hori erresurna frankoen gizartean sumatzen
badute ere, beste batzuentzat, geroz eta gehiago, K.o. 500-900 arteko estatu
"barbaroen" izaerak zer ikusi handiagoa du antzinako sistema esklabistekin, 1000
urtetik aurrera Europan sendotuko den sistema feudalarekin baino. Lerro hauetan,
Guy Bois historialari frantziarra aldakuntza horren gorabeherak azaltzen saiatzen
da.
- Egile historikoa
- Rosa Luxemburg
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Ekonomiaren mundializaziorantz: kotoi-industriaren adibidea (1768-1905)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Rosa Luxemburg XX. mende hasierako iraultzaile eta teoriko marxista handienetakoa
dugu, ekarpen handiak egin zituelarik kapital metaketaren eta inperialismoaren gaineko
ikerketetan. Gaur egun horrenbeste aipatzen diren "mundializazio" edo "globalizazio"
prozesuak ez duela hain berriak erakusten du bere ekonomiako klaseetarako prestatu
zituen idatzietako pasarte honek.
- Egile historikoa
- Pausanias
- Espezialitatea
- Generoa
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Emakumea Greziako jokoetan (K.a. IV - K.o. I mendeetan)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Andrazkoek ez zuten parte hartzen Grezia klasikoko jaialdi handietan, baina K. o. I.
mendean bai (S.I.G. 802). Nesken lehiaketa ezagunena Herasen ohorezko jokoak
ziren, Olinpiako santutegian (cf. Pausanias 5. 16. 2-3); olinpiar jokoetara ordea ezin
ziren sartu ikusle gisa ere (cf. Pausanias 6. 7. 1 hh)
- Egile historikoa
- Olympe de Gouges
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Jurgi Kintana
- Moldatzailea
- Jurgi Kintana
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- O. de Gouges, Declaration des droits de la femme et de la citoyenne, 1791
- Emakumearen eta emakumezko herritarraren eskubideen adierazpena (1791)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1789an Frantziako Iraultza lehertzean askatasun ideal berriekin bat egin zutenen artean
Olympe de Gouges emakume idazlea zegoen (1748-1793). Iraultzatik sortutako Biltzar
Nazionalak, baina, soilik gizonei (ez gizaki guztiei) zegokien eskubide adierazpena onartu
zuen. Gouges-ek, gabezia hori ikusita, testu hura osatuko zuen beste bat onartzea proposatu
zuen. Horretarako gizonen eskubideei zegokien 1789ko adierazpena oinarri gisa hartuta,
‘Emakumeen eta emakumezko herritarraren eskubideen adierazpena’ idatzi zuen 1791an.
Nahiz agiri legal gisa ez zen onartua izan, testu hau emakumeen emantzipazio borrokaren
historian aitzindaritzat hartzen da.
- Egile historikoa
- Kautsky, Bernstein
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Errebisionismoaren polemika. Aurrez aurreko bi jarrera (1899)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- J. B. Bossuet
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Erregetzaren jatorri jainkotiarra (1709)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Frantziako koroan absolutismoa Henrike IV.a eta Luis XIII.aren erregealdietan gauzatu
zen eta Luis XIV.ak politika hau biribildu zuen. Honek, Bossuet-en laguntzaz,
agintaritzaren izaera jainkotiarra zehaztu nahi izan zuen: hauen arabera gizakien arteko
liskarrak baretzeko Jainkoak ezarritako erregeen agintaritza sendoa ezinbestekoa da
eta jainkoaren boterearekin parekatzen da.
- Egile historikoa
- Suetonio, Tazito
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Erroma klasikoko jokoen ikusleak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Suetoniok idatziriko Augustoren bizitzan ematen zaigu ikusleen antolaketaren
berri. Tazitoren testuan anfiteatro bat en erorketak sorturiko hondamena
kontatzen da, egungo katastrofe-kontakizun morbosoen erara.
- Egile historikoa
- Suetonio, Isidoro Sibiliakoa, Martzial
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Erromako ikuskizun aniztasuna (K.o. I)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Agintarien bizitzan atal garrantzitsua da ikuskizunei dagokiena. Julio Zesarren
bizitzaren azterketa, bide egokia da bere garaiko ikuskizun motak aztertzeko.
Ikuskizun motak zehazten jarraitzeko, Isidoro Sibiliakoak anfiteatroko ikuskizunak
zehazten ditu, gerrari eta ikuskizunei eskainitako kapituluan (De bello et ludis) eta
azkenik norgehiagoka atletikoen berri ere eskaintzen du. Katalogoa amaitzeko,
Martzialen bertso batzuk bildu ditugu naumakiaren berri jakiteko.
- Egile historikoa
- Isidoro Sibiliakoa
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Erromako ikuskizunen kritikak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Grezian bezala, Erroman ere badira kritikak. Ezagunenak kristauenak dira
(Tertuliano eta Isidoro Sibiliakoa), baina badira bestelakoak ere:
ankerkeriagatik (cf. Seneka), ariketa gimnastikoak ohitura arrotzak direlako
(cf. Tazito) edo gurdi lasterketak aspergarri eta taldekeriaren adierazpen
direlako (cf. Plinio).
- Egile historikoa
- Tito Livio, Horazio, Apiano, Zizeron, Petronio, Virgilio
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Erroman ikuskizun publikoak antolatzeko arrazoiak (K.a. I)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Arrazoi desberdinak izaten ziren Erroman ikuskizun publikoak eskaintzeko.
Batez ere hasieran, izaera sakratua zuten (Ludi Apollinares, Ludi Megalenses,
Ludi Cerialis, Ludi Floralia, Ludi Taurei...) eta egutegian ezarrita etortzen ziren,
magistratuen pentzura (cf. Tito Livio). Besteak beste, mendean behin Mende
Jokoak ospatzen ziren. Augustok tradizio hau bere interesetarako egokitu zuen
(110 urte) eta K.a. 17.ean ospatu zituen. Horaziok idatzi zuen Apolo eta
Dianaren ohorezko kantua, 27gaztek kantatua. Baina garaipen militarrak
ospatzeko ere balio zuten (cf. Apiano), hautesleen bozak irabazteko erabiltzen
zen oturuntzekin batera (cf. Zizeron eta Petronio) eta hileta ospakizunean ere
ematen ziren (cf. Virgilio, Ankisesen hileta ospakizunetan Eneasek antolaturiko
jokoak).
- Egile historikoa
- Estrabon
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Euskal Herria
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Koldo Larrañaga
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- Koldo Larrañaga (1993):
- Erromatar garaiko euskal menditarren bizimodua Estrabon greziar geografoaren arabera
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Estrabon greziar geografoak (K.a. 63- K. o. 20), bere Geografia izenburuko obran
Iberiar Penintsularen eta Galiaren deskribapen jakingarriak eskaini zituen. Bera
pertsonalki lurralde horietan egon ez bazen ere, balio handiko iturriak erabili zituen:
batetik beste autore klasiko batzuen obra idatziak eta bestalde herrialde haietan
zuzenean egon ziren erromatarren informeak. Hola Estrabonek emandako datuak oso
baliagarriak dira garaiko leinu eta tribu desberdinen berri izateko, tartean Euskal Herri
inguruan gertatzen zena jakiteko.
Bere kontakizuna, esan bezala, ez da espresuki Euskal Herriari buruzkoa, baizik eremu
zabalagoa aipatzen du (Iberiar Penintsula, Galia...). Baina, horren baitan, Iberiar
Penintsularen Iparraldea deskribatzean, Galiziatik Pirinioetarainoko lurraldeak aipatzen
dituenez, tartean Euskal Herriko leinu, tribu edo herriak agertzen zaizkigu: baskoiak,
barduliarrak, autrigoiak... Beraz Galizia eta Pirinioen arteko menditarrei buruzko
pasarte horietan kontatzen denak, eremu horretako biztanle guztiek (batzuk euskal
jatorrikoak, beste batzuk ez) komunean zuten bizimodua eta ohiturak agertzen digu,
baita erromatarrak heldu zirenetik gertatu ziren zenbait aldaketa eta berrikuntza
deskribatu ere. Antzekoa gertatzen da Akitaniari buruzko pasartean. Testu hauek
analizatuz, bada, hainbat gauza jakin daiteke garaiari buruz.
- Egile historikoa
- Errusiako gobernua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Errusia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Errusiako behin-behineko gobernuaren programa (1917)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Espainiako Gorte Konstituziogileak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Espainia
- Bidaltzailea
- Jurgi Kintana
- Moldatzailea
- Jurgi Kintana
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- .
- Espainiako II. Errepublikaren Konstituzioa (1931)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Espainiako II. Errepublikak konstituzio demokratiko, sozial eta laikoa ekarri zuen. Ohiko
eskubide liberalez gain, eskubide sozialen aitortza nabarmen daiteke berrikuntzen
artean. Aipagarria da halaber eskualdeei autonomia eskubidea aitortzea, nahiz estatua
berez integrala izan. Nolanahi ere, garaian eztabaida handiena erlijioaren auziak eragin
zuen, bereziki 26 eta 27. artikuluek.
- Egile historikoa
- Virgilio
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Estropada bizi-bizi bat Antzinate Klasikoan
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Anfiteatro edo zirkotik kanpoko ikuskizunen artean, estropada baten kontakizun
bizia eskaintzen du Virgilio latindar poetak. Polita da gure traineru estropadekin
alderatzeko.
- Egile historikoa
- Euskal parlamentariak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Euskal Herria
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Eusko Jaurlaritza eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Eusko Jaurlaritza
- Euskadiko Autonomia Erkidegoaren Estatutua (1979)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1978ko abenduan, Gernikan, Euskal Kontseilu Orokorreko parlamentariek euskal
autonomia proiektua aurkeztu zuten (hortik dator “Gernikako Estatutu” izena). Dena
dela, Gernikako proiektu hark aldaketa batzuk jaso zituen onartua izan aurretik: 1978-
1979 urteen artean Madrilen birnegoziatu zen eta hola, Espainiako Gorteek berretsi
ondoren, 1979 urte amaieran, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako herritarrek
erreferendumean onartu zuten, ondoren lege organiko bihurtzeko. Testu hau izan da bi
hamarkada baino gehiagotan hiru probintzietako autogobernua arautu duen legea.
- Egile historikoa
- Euskal apaizak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Euskal Herria
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Batasuna. La repression au pays basque, Paris, 1970, EHUra sartzeko 2000. urteko hautaproban agertua
- Euskal apaizak frankismoaren aurrean (1960)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Aimeric Picaud
- Espezialitatea
- Kultura
- Esparru geografikoa
- Euskal Herria
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao eta Jurgi Kintana
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Euskal Herria XII. mendean, Donejakue bideko erromes liburu baten arabera (1135)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1135 urte inguruan idatzi zen latinez Liber Sancti Iacobi ‘Santiagori buruzko liburua’
(Codex Calixtinus izena ere ematen zaio batzutan). Egile gisa Aymeric Picaud frantses
elizgizona aipatzen da, ziurra ez bada ere. Liburuan otoitzak, sermoiak eta Santiago
edo Donejakue santuaren mirariak jasotzen dira. Azken atala Europatik Compostelara
joan nahi duten erromesentzako gidaliburu bat da, ibilbidean aurkituko dituztenak
zehaztuz. Compostelako Santiagora iristeko azaltzen den ibilbide nagusia Tours-
Poitiers-Bordele-Orreaga-Iruñea-Logroño-Burgos-Leon-Santiago bidea da, beraz
Euskal Herria bete-betean zeharkatzen duena. Hain zuzen atal horretan Euskal Herriak
arreta berezia jasotzen du, gainerako lurraldeei (Gaskonia, Gaztela, Galizia...) baino
pasarte nabarmen luzeagoa eskaintzen zaiolarik. Ibilbide hori da ondoko lerroetan
jasotzen dena (V. ataleko 7. kapitulua ia osorik). Testu honen baitan, halaber, aurreko
kapituluetan Euskal Herriko ibilbide zatiaz esaten direnak txertatu dira (V. ataleko 2, 3
eta 6 kapituluetakoak.). Hola, jatorrizko testuaren edukia osoki errespetatuz, baina
pasarte batzuen ordena moldatuz ikuspegi osoagoa eskaintzen da.
Testuan Nauarri ‘nafarrak’ eta Bascli ‘baskoak’ bereizten dira (orobat tellus Nauarrorum
‘nafar lurraldea’ eta tellus Basclorum ‘baskoen lurraldea’), baina izen horiek ez dute
egungo adiera: basko izena Baiona eta Orreaga bitarteko biztanle eta lurraldeei ematen
zaie, hots, egun Ipar Euskal Herria deitzen ditugunetakoei; eta aldiz nafar izena Hego
Euskal Herriko biztanle eta lurraldeei dagokie (Araba eta Bizkaia barne hartuz). Testua
eliteko pertsona letratu batek idatzia izanik ibilbidean zehar aipatzen dituen herri
desberdinetako biztanle apalak aski modu negatibo eta iraingarrian deskribatzen dira,
euskaldunak ez izanik inondik ere salbuespen (soilik egilearen antzeko frantses
hizkuntza edo ohiturak dituzten herriei ematen die trataera hobea). Baina, aurreiritzi
horiek gorabehera, testua oso interesgarria da XII. mendeko Euskal Herria eta inguruko
lurraldeen errealitatea ezagutzeko.
- Egile historikoa
- Frai Bartolome Madariaga 'Santa Teresa'
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Bizkaia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Jatorrizkoa euskaraz
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Bartolome Madariaga, Euskal Herrietako olgeta ta dantzen neurrizko gatz ozpindua, Iruñea, 1816.
- Festa, dantza eta lizunkeria herri euskaldunetan (
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Antzinako Erregimenean, eta baita geroago ere, herriko plazak izaten ziren aisialdiaren
eta harreman sozialen gune. Batik bat nekazariek, lan-aste gogorraren ondoren, igande
eta jaiegunetan izaten zuten aukera beren herriko eta inguruetako pertsonekin
elkartzeko. Musika eta dantza izaten ziren dibertimendu ohikoenak, hortik bestelako
harremanak ere sortzen zirela. Bartolome Madariaga bizkaitar elizgizonak (1768-1838)
halako herri festen deskribapen bizia idatzi zuen euskaraz XIX. mendearen hasieran.
Izatez baliteke errealitatea biziegi ere deskribatzea eta exageratzea, lizunkeria eta
bekatua nonahi ikusten eta gaitzesten baitzuen. Nolanahi ere, testua baliagarria da
Bizkaialdeko eta baita ziurrenik Euskal Herri osoko nekazari giroko aisialdira
gerturatzeko.
- Egile historikoa
- Peter Kriedte historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Feudalismo garatuaren aldaketa-indarrak (XVI-XVIII)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Sarritan hala deskribatu izan bada ere, ekonomia feudala ez zen estatikoa. Alda-
keta-indar nabarmenak zituen bere baitan, hauek batez ere XVI. mendetik aurrera
garatu zirelarik. Horien artean lurraren desjabetzea, artisautza domestikoaren
hazkundea, itsasoz haraindiko konkista eta merkataritza eta Estatu modernoaren
jokabideak aipatu beharko lirateke. Max Planck Historia Institutuko partaidea
izandako Peter Kriedtek argi deskribatzen ditu aldaketa-indar horiek.
- Egile historikoa
- Peter Kriedte historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Feudalismo garatuaren dinamika demografikoa eta beronen ondorioak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Antzinako Erregimeneko demografi-sistemak nekazaritzan oinarrituriko ekonomia
tradizionalaren dinamika baldintzatzen zuen, hein batean behintzat: eragin horien
ildo nagusiak azaltzen zaizkigu testu honetan, baina neomalthusiar interpretazio
soiletan erori gabe: ereduaren gizarte-mugak ere argiki erakusten dizkigu egileak.
- Egile historikoa
- Peter Kriedte historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Feudalismo garatuaren nekazaritza-egitura
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Max Planck Historia Institutuko partaidea izandako Peter Kriedtek maisuki laburbiltzen
dizkigu, ikuspuntu m arxista ez ortodoxo batetik, feudalismo garatu edo (berak nahiago
lukeen bezala) berantiarraren landa-guneko ekonomiaren produkzio -harremanen
ardatz nagusiak.
- Egile historikoa
- Espainiako Gorteak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Euskal Herria
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaria taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- EHUra sartzeko 1999/2000 ikasturteko hautaproban agertua.
- Foruen Legea (1839)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Bergarako itunaren ondorioz Foruak Espainia konstituzionalaren baitan nolabait
gordetzeko legea egin zuten Madrileko Gorteek. Foruak mantentzen ziren, baina
batasun konstituzionalaren menpe, eta erreformatzeko eginbeharrarekin. Lege anbiguo
honek Foruei bizitza berri bat ahalbidetu zien garai liberalean, Foralitate Berria izeneko
epealdia abiatuz, 1839tik 1876ra arte iraun zuena gorabeherekin.
- Egile historikoa
- Luis XVIII
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Frantziako konstituzio gutuna (1814)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Frederiko II. Prusiakoa
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Frederiko Gilen I.aren berrikuntzak (XVIII)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Prusiako Frederiko Gilen l.aren garaian llustrazioarekin loturiko berrikuntzak
gauzatzen hasi ziren. Funt zionarioen eskolak edo "Kameralak" sortarazi zituen.
Ekonomizalea zen eta armada berritu eta soldadu kopuruak areagotzeko ardura
izan zuen; hortik bide datorkio "errege-sarjentua" goitizena; baina arlo
zientifikoan ere agertu zuen kezka. Bere semea zen Frederiko ll.ak berrikuntza
horien berri ematen diqu objektiboki.
- Egile historikoa
- Du Retz kardinala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Fronda (1648)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Frantziako Luis Xlll.aren eta Luis XIV.aren erregealdien arteko erregeordetzan
Mazarino kardinala izan zen lehen ministroa eta botere guztiak haren eskuetan
zeudenez, nobleziaren matxinada bat baino gehiago gertatu ziren. Talde herritarrak
eta finantzen ofizialak ere matxinatu ziren, baina bakoitza bere aldetik.
Absolutismoak sortarazi zuen ezinegonaren adibiderik nabariena zen, haatik talde
sozialek ez zuten inolako elkar harremanik.
- Egile historikoa
- Konfederazioko printze subiranoak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Germaniar konfederazioaren formaz eta finkatzeaz: behin-betiko akta (1820)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- II. Internazionala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Gerrari buruz, II. Internazionala (1914)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Frantziako Biltzar Nazionala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru - Jurgi Kintana
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Gizonaren eta herritarraren eskubideen adierazpena (1789)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1789ko ekainean Frantziako Iraultza hasi eta Biltzar Nazionala eratuta, honek Konstituzio bat
idazteko zeregina hartu zuen bere gain. Baina asmo honek denbora beharko zuela
aurreikusiz, Konstituzioa osatu bitartean, eta herritarren ezinegona baretzeko, eskubideen eta
askatasunen adierazpen bat idaztea erabaki zen. Adierazpena hilabete inguruan osatu eta
onartu zuen Biltzar Nazionalak. Gerora, 1791an, adierazpen hau Konstituzio egin berriaren
lehen atal bihurtu zen.
- Egile historikoa
- E. Boyleau
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Gremio arautegi bat (1260)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Pasarte labur hauetan hirietako gremio aurreindustrialen funtzio eta funtzionamenduari
buruzko erreferentzia bat aurki dezakegu.
- Egile historikoa
- Greziar Batzarre Nazionala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Greziar independentzia aldarrikapena (1822)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Rondo Cameron historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Hazkundea, garapena, aurrerapena (1985)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Termino edo hitz hauek funtsezkoak dira gau egungo ekonomi historia aztertzeko. Hemen
aurkezten dizuguena R. Cameron historialari iparramerikarrak ikuspuntu ekonomiko nahikoa
ortodoxotik emandako esanahiak dira.
- Egile historikoa
- Indietako konpainia holandarra eta Kotxingo erregea
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Herbehereen merkataritza monopolioa
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Herbeherek XVII. mendeko bigarren erdialdian jo zuten gailurra. Aurreko
mendean Portugaleko erresumak Asian bete zuen papera mende honetan
Herbeherek hartu zuten. Merkataritza Elkartea 1602an sortarazi zuten eta
portugaldarren eragina ezabatu zutenean Asiako kolonietan agintaritza osoa
eskuratu zuten.
- Egile historikoa
- Aristofanes, Xenofonte, Herodoto
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Heziketa fisikoa eta profesionalismoa garai arkaikoan eta klasikoan (K. a. VII-IV)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Garai honetan nabarmena da heziketa fisikoaren garrantzia, baina Espartan garatu
zen lehenbizi eta hoberen (cf. Xenofonte) eta espartarrak izan ziren hain zuzen
garaile olinpiar jokoetan K.a. Vl. m. hasiera arte. Atenasen heziketa ez zen
estatuaren eginkizuna, gurasoena baino eta ez dakigu zehaztasu
- Egile historikoa
- Homero, Teokrito, Pindaro
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Hiru borroka mota Antzinaroko Grezian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Borroka zen ziurrenik Antzinaroko Grezian kirol jarduerarik herrikoiena. Aiax
Telamonio eta Odiseoren arteko garailerik gab eko borrokaldia kontatzen du
Homerok Patrokloren omenezko jokoetan (lliada 23.708 -739), Teokritok boxeo-
borrokaldi baten deskripzio zehatza bildu du eta pankrazioko borrokazale bat da
Pindarok goraipatzen duena (pankration: indar osoa, borroka osoa, borrok a gehi
boxeoa edo).
- Egile historikoa
- Victor Cambon
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Industri-kontzentrazioaren adibide bat: Thyssen enpresak Europan (1871-1910)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Alemaniar industrializazioaren eta, orobat, 1873ko Depresio Handiaren ostean garatzen
den kapitalísmo monopolistikoaren ezaugarri izango dira enpresa gero eta handiagoak
eta, beraz, gero eta kontzentratuagoak. Erraldoitasuna da, hain zuzen ere, deskribapen
honetan azaltzen zaigun Thyssen enpresaren ikurra.
- Egile historikoa
- Lubeck-eko dekanoa
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Industrializazioaren aurkakoak Ingalaterran (1779)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Makinen agerpenak mesfidantza eta haserrea sortarazi zituen langileengan bizitzeko
mozkinak kenduko zizkielako susmoaz. Ingalaterran eta Lancasterreko konterrian,
1779. urtean, lantegiei eraso egin eta makineria suntsitu zuten. Josiah Wedgwood
zeramikagilearen gutun batek ematen digu egoeraren berri.
- Egile historikoa
- Kongresu orokorra
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Ipar Amerika
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Ipar amerikar kolonien independentzia adierazpena (1776)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1776an, gerra baten ondoren, Ipar Amerikako 13 koloniek Britania Handitik
independizatzea lortu zuten. Beren askatasun egoera berria aldarrikatzeko, 13 koloniak
biltzen zituen Kongresu Orokorrak honako independentzia aitorpena idatzi zuen.
- Egile historikoa
- kotoi irule bat
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Irule baten idazkia (1818)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
E. P. Thompson historialariak jasotako testu honek argi azaltzen dizkigu kapitalismo
industrialaren garapenaren ezaugarri batzuk, industri iraultzaren erdigunea izandako
Lancashireko bihotzean hain zuzen ere.
- Egile historikoa
- V. Gioberti eta G. Mazzini
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Italiaren batasuna (1831-1843)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Batasun joerak, 1848ra arte, bi multzo handitan banaturik zeuden: muturrekoenak,
Mazzini buru zutela, errepublikar eta demokratek osatua; eta bestea beranduxeagokoa,
monarkikoena eta katolikoena, neoguelfoak deituak, defendatzaile nagusienak Gioberti
eta D'Azeglio zirela, azken honek Aita Sainduak italiar arazoa alde batera utzi ondoren
jarrera aldatu bazuen ere.
- Egile historikoa
- Sismonde de Sismondi
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Jabegoaren eta lanaren arteko dibortzioa (1827)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Jatorriz suitzarra baina Ingalaterran hazitako Sismondi ekonomilari klasikoen multzoan
sartu ohi da, bigarren maila batean bada ere. Beste egile batzuek, kapitalismoari eginiko
kritika zorrotz eta goiztiarren ondorioz, sozialista utopikoen artean kokatzen dute;
gizarte alternatibarik ez zuela aurreikusi gogoratu behar dugu, hala ere.
- Egile historikoa
- Joaquin Costa
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Espainia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- EHUra sartzeko 1998/ 99 ikasturteko hautaproba
- Jauntxokeriari kritika Errestaurazioko Espainian (1901)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Joaquín Costa (1846-1911) izan zen Erregenerazionismoa izeneko espainiar korronte
ideologikoaren ordezkari ospetsuenetakoa. Ideologia horrek mende arteko Espainiak
bizi zuen atzerapena salatzen zuen, erantzuleak Errestaurazioko sistema politikoan
bilatuz eta bereziki sistema horren oinarri ziren jauntxoengan.
- Egile historikoa
- John Locke
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- John Locke, "Gobernu politikoari buruz" (1690)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Max Weber, Otto Hintze, Alfons Barceló, Immanuel Wallerstein.
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Kapitalismoaren definizio batzuk
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Kapitalismoa, kategoria historiko eta zientifiko gisa, XIX. mendearen azken hamarkadan
erabiltzen hasi zen eta, dudarik gabe, marxismoak eragin handia izan du haren
bilakaeran; izan ere, ekonomilari ortodoxo gehienek nahiago dute, gure ekonomi-sistema
zehaztean, "merkalu-ekonomia" edo antzeko esapideak. Hala ere, "kapitalismo" hitzak
eduki analitiko-deskriptibo nahikoa erabilharria duela uste dugu, eta, beraz definizio
ezberdin batzuk proposatzen ditugu, eztabaidarako gonbidapen gisa.
- Egile historikoa
- Homero
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Kirolak Homeroren obran (Ka. VIII)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Akilesek Patrokloren omenez antolaturiko oroitzapen jokoak kontatzen ditu Homerok
lliadako 23. kantuan eta Altzinook Odiseo gonbidatua alaitzeko antolaturiko lehiaketak
Odiseako 8.ean. Honen arabera, jendetza handiaren jokoak ziren, hala
partehartzaileen ikuspegitik (ll. 2.773-775) nola ikusleen ikuspegitik (Od. 8.107-110).
Kirolaren zentzua oroigarria (cf. Patrokloren heriotzako jokoak) edo atsegingarria (cf.
feaziarren jolasak Odiseo jostarazteko) izan zitekeen, baina bizitza agonistikoa ere
islatzen dute, bizitza kirol lehiaren antzekoa dela baieztatuz (Il. 6.208). Azkenik
norberaren eta herriaren ospea eta harrotasuna ere agertzen da jokoen bitartez (Od.
8.97 hh. eta Od. 8.147-148). Sariak ere bizgarri izan daitezke, baina partehartzaile
guztientzat dira ia beti (Il. 23.700 hh.). Literaturaren ikuspegitik oso konparaketa politak
erabiltzen ditu kirol jarduerak deskribatzean (adibidez oinezko lasterketan bi
lehiakideren arteko tarte handia –Od. 8.120-125– edo txikia –Il. 23.120-12– azaltzean).
- Egile historikoa
- Tirteo, Euripides, Dion Krisostomo
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Kirolaren kritikak Antzinaroko Grezian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Grezia Klasikoan kirola eta borrokarako adorea kontrajartzen dira batzuetan,
bigarrena goraipatuz (cf. Tirteo), edo kirola versus jakintza, zuhurtasuna,
zuzentasuna, zintzotasuna, azken hauek goraipatuz (cf. Euripides). Baina badira
kritikentzako erantzunak ere (cf. Dion Krisostomo).
- Egile historikoa
- Pierre Vilar historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Koiuntura ekonomikoak historian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Epe luzeagoko egituren alboan, historialariaren interesaren beste erdigunea epe
motzean gertatzen (eta batzuetan erregulartasunez, baina ez modu berberean,
errepikatzen) diren gertakizunak izango lirateke. Honi buruzko zenbait adibide
eskaintzen dizkigute Pierre Vilar historialariaren pasarte hauek.
- Egile historikoa
- 'Münchener Beobachter' eskuindar egunkaria
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Jurgi Kintana Goiriena
- Moldatzailea
- Jurgi Kintana Goiriena
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Joachim Fest, ‘Hitler’, Econ Ullstein List Verlag GmbH & Co. KG, 2002.
- Komunismo odolzalearen mamua Alemanian (1919)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Europako eta AEBko gobernuburuak
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Afrika
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Kongoko tratatua, Berlin (1885)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Langileen Elkarte Internazionala
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Langileen Elkarte Internazionalaren arau nagusiak (1871)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Lapurdiko Biltzarra
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Iparraldea
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Jatorrizko testua euskarazkoa da
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Edizio kritikoa in M. Rica Esnaola, ASJU, 1975.
- Lapurdik Iraultza atarian Frantziako Estatu Orokorretara egindako eskariak (1789)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1789 urte hasieran, Frantziako erregeak Estatu Orokorrak biltzek o deia egin zuelarik,
erresumako herrialde, probintzia, estamentu eta talde desberdinek, bakoitzak bere
ordezkariak aukeratzeari eta haiek segitu beharreko instrukzioak idazteari ekin zioten.
Hola, Frantzian zehar, milaka kexu eta eskakizun kaier idatzi ziren (cahier de doleances
deituak). Lapurdiko Heren-Estatu edo hirugarren estamentuko kideak (burges,
eskulangile, etab.), Uztaritzen bildurik, beren diputatuak hautatu, eta 1789.IV.23an testu
honetan ageri diren instrukzioak eman zizkieten. Idazki ofizialak frantses hutsez idatzi
ohi baziren ere, unearen garrantzia ikusirik, testua euskaraz ere jarri zen herritar
guztiek uler zezaten. Eduki aldetik, Lapurdiko eskari gehienak bat zetozen Frantzia
osoan borborrean zebilen giro aurreiraultzailearekin. Eskari orokor horien ostean
Lapurdi berarentzako galde partikular batzuk erantsi ziren.
- Egile historikoa
- Aristoteles, Filostrato, Pindaro, Xenofonte
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Lasterketak, jauziak eta jaurtiketak Grezian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Grezia klasikoan disko-jaurtiketa, xabalina jaurtiketa, luzera-jauzia, lasterketa
(estadioa ziurrenik) eta borrokaldiak osatzen zuten pentatloia (cf. Aristoteles).
Filostratok (32 -33), lasterketa mota bakoitzean arituko denak behar dituen
ezaugarri fisikoak azaltzen ditu. Garaiera jauzirik ez zen egiten eta luzera jauzian
lagungarriak dira jakingarririk bitxienak: txirularen doinua eta jauziko tresna (cf.
Filostrato 55). Disko-jaurtiketari dagokionean ez dago deskripzio zehatzik (cf.
Pindaro 10.72), eta are eztabaidagai da zer jaurtitzen zen ere, bi hitz erabiltzen
baitira: diskos (harrizkoa) eta solos (metal ezkoa, burdina nahiz brontzea).
Xabalina, urrunera edo helburura jaurtitzen zen, oinez nahiz zaldi gainetik (cf.
Pindaro 1.42 eta Xenofonte), makilari lotzen zitzaion uhal (ankyle) baten
laguntzaz. Borrokaldia beste atal batean ikusiko dugu.
- Egile historikoa
- Julio Caro Baroja
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Espainia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- Julio Caro Baroja, Los Baroja, Madril, 1972, EHUra sartzeko 2000/2001 ikasturteko hautaproban agertua
- Lehen frankismoa eta espainiar burgesiaren jarrerak (1939-1950)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Julio Caro Baroja historialariak, gaztetako bere oroitzapen hauetan, gerra zibil osteko
lehen frankismo garaian bizi zen giroa islatzen du. Burges giroko ikastetxeetan
gertatzen zena aipatuz talde sozial honek frankismoaren aurrean zuen jarrera
antzeman daiteke.
- Egile historikoa
- Lenin
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Errusia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Lenin, “Apirileko tesiak” (1917)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Lehen Mundu Gerrak eragindako krisi larriaren testuinguruan, 1917ko iraultzak
Errusiako Tsarraren abdikazioa ekarri zuen. Iraultza horretatik bi boteregune sortu
ziren: batetik behin-behineko Gobernua eratu zen, eta bestetik langile eta soldaduen
sovietak sortu ziren. Behin-behineko Gobernuak gerran segitzea erabaki zuen. Lenin
(1870-1924), ordura arte exilioan egonik, Errusiara bueltatu zen, eta “Apirileko
tesietan” egoera berriaren aurrean boltxevikeek eta soviet-ek garatu beharko luketen
ekinbidea proposatu zuen.
- Egile historikoa
- Louis Blanc
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Louis Blanc eta tailer nazionalak (1848)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Luis Napoleon Bonaparte
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Luis Napoleon Bonaparte (1852)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Luther
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Luther-en 95 tesiak (1517)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Wittenberg-eko Gazteluko kaperako atean, 1517ko urriaren 31an, Luther-ek
barkamenen balioari buruzko 95 tesi eman zituen argitara. Argitalpen hau Erreformaren
gailurretako gisa hartzen da. Barkamenen helburu ekonomikoak (Erromako San Pedro
elizaren eraiketa eta Magunziako artzapezpikuaren diru zorrak kitatzea) salatu zituen.
Aita Sainduaren boterea mugatu nahi zuen eta Ebanjelioak iradokimen iturburutzat
hartu.
- Egile historikoa
- Robespierre
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- M. Robespierren ideiak eta metodoak (1793)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Maximilien de Robespierre (1758-1794) Frantziako iraultzaren protagonistetako bat izan zen.
Demokrata populista, jakobinoekin bat egin zuen. Erregearen heriotza zigorraren alde agertu
zen 1793an eta Errepublikaren buruetako bat bihurtu. Erregimen iraultzailea defendatzearren
gillotina eta izua erabiltzeko prest egon zen. Etsai politikoak traidoretzat salatu eta suntsitzeko
ez zuen gupidarik izan, eta hainbat jazarpenen ondoren, 1794an, era berean erantzun zioten
hauek, gillotinan akabatuz.
- Egile historikoa
- T. R. Malthus
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Malthusen populazioari buruzko teorien oinarriak (1798)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Ekonomilari klasiko ezezkorren artean kokatua, Ekonomia Politikoaren alorrean
egindako lanagatik baino demografiaren bilakaeraren inguruan proposaturiko
teoriengatik da Thomas R. Malthus ezagunagoa (1766-1834), horiek ekonomiaz zuen
ikuspuntuarekin lotura estuak badituzte ere, honako pasartean ikus daitekeen bezala.
- Egile historikoa
- George C. Marshall
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Marshall Plana (1947)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
II. Mundu Gerratearen ostean europar ekonomia guztiz suntsitua geratu zen. I. Mundu
Gerratearen ondoren ez bezala, gerraren ondorio latzenak pairatu ez zituzten Estatu
Batuak laguntza ekonomiko sendoa emateko prest agertu ziren. Laguntza-plan horren
buru izango zen Marshall jaunaren arrazoibideak ikus ditzakegu testu honetan.
- Egile historikoa
- Juan Alvarez Mendizabal
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Espainia
- Bidaltzailea
- Kondaira taldea
- Moldatzailea
- EHU eta Kondaira taldea
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- EHUra sartzeko 2000/2001 ikasturteko hautaproba
- Mendizabalen desamortizazioa Espainian (1836)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Espainiar liberal aurrerakoiak boterean zeuden garaian gauzatu ziren XIX. mendeko
desamortizazio nagusiak: Mendizabalena 1836an, eta Madozena 1855ean. Juan
Alvarez Mendizabal finantzari liberalak eman zion izena lehen desamortizazioari,
ogasun ministro gisa berak agindu baitzuen ondoko testuan ageri den dekretua,
azalpena Maria Kristina erreginaorde gobernatzaileari zuzenduz. Bertan antzematen
den bezala Elizaren lurrak desamortizatuz Antzinako Erregimeneko ondasun egiturak
aldatu nahi ziren, burgesiaren jabetza pribatua bultzatu, merkatua liberalizatu eta
Estatuaren zor publikoa gutxitu.
- Egile historikoa
- Peter Kriedte historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Merkataritza eta merkataritza-kapitala feudalismo garatuan
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Merkatariek, batez ere handiek, gizarte-talde berezi bat osatzen zuten
feudalismoan: kapit alismoaren funtzionamendua irudikatzen dituzten jarrera eta
ekintzekin batera, sistema feudalaren osagai ziren dudarik gabe. Ondoko testuak
argi laburtzen ditu bikoiztasun honen oinarriak.
- Egile historikoa
- Napoleon Bonaparte
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Napoleonen Kode Zibila, Frantzia. Atariko titulua (1804)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Fichte, Herder, Mazzini, Renan
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Nazionalismoaren iturburuak (XVIII-XIX)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Lubeck-eko dekanoa
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Nekazari-komunitateen sendotzea (1296)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Erdi Aroko Europaren hazkunde ekonomikoak aurrera egiten zuen heinean, jaurgoaren
egituren ondoan, beste errealitate bat joan zen sendotzen: nekazarien komunitatea
alegia. Beronen bilakaera Europako eskualdeetan zehar oso ezberdina izan bazen ere,
leku askotan autonomia eta garrantzia maila handiak lortu zituela esan dezakegu.
Eredutzat hartu ezin badugu ere, testu honek adibide bat eskaintzen digu.
- Egile historikoa
- Massimo Livi-Bacci
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Magreb-Ekialde Hurbila
- Bidaltzailea
- Jurgi Kintana
- Moldatzailea
- Jurgi Kintana
- Aroa
- Historiaurrea
- Iturria
- M. Livi-Bacci, Storia minima della popolazione del mondo, 1989
- Neolito Aroko trantsizio demografikoa: bi teoria
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Nekazaritzaren eta abelazkuntzaren agerrerak populazioaren hazkundea ekarri zuen. Baina
hazkunde horren zergatiaz bi azalpen, bi teoria desberdin, proposatu izan dira. Bietako bat
ere ez dago ziur frogatuta, baina itxuraz teoria berrienak ematen du sinesgarriagoa. M. Livi-
Bacci historia demografikoan espezialistak bi teoria horiek azaltzen ditu ondoko testuan.
- Egile historikoa
- V. I. Lenin
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Errusia
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- NEP: Politika Ekonomiko Berria SESBen (1922)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Gerra-komunismoaren estuasunen esperientzia latzaren ondoren, eta Kronstadt-ekoa
bezalako jazarraldiek akuilatuta, estatu sobietar berriak, Leninen gidaritzapean, politika
ekonomikoa berritzera jotzen du zenbait ezaugarri kapitalista bereganatuz. Politika
ekonomiko berria edo –errusieraz– nóvaia ekonomítxeskaia polítika (NEP) 1921ean hasi
zen eta 1929ra arte iraun zuen. 1922ko testu honetan Lenin aldaketa hauek justifikatzen
saiatzen da.
- Egile historikoa
- Tuzidides, Pindaro, Epikteto, Eliano
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Olinpiar jokoak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Antzinateko Grezian joko panhelenikoak ondoko hauek dira: olinpikoak
(Olinpia), pitikoak (Delfos), istmikoak (Korinto), nemearrak (Nemea). Panatenea
Handiak Atenasen egiten ziren, olinpiaden hirugarren urtean. Zalantzarik gabe
olinpiar jokoak egin dira ospetsuen. Hauen jatorri mitikoaren aldaera asko
ezagutzen dira; batzuek (cf. Pindaro) hileta errituak lotzen dituzte beste mota
batekoekin (emankortasuna, tronua hartzea, sarbidea). Ekekheiria edo menia
sakratua da olinpiar jokoen inguruan eztabaida sortu duen arazo bat (cf.
Tuzidides); berez igaro-baimen rnodukoa zen kirolarientzat eta ikusleentzat eta
jokoak baino hilabete bat edo batzuk lehenago eta ondoren irauten zuen. Baina
gerrarekin zerikusirik ez duten beste era bateko zailtasunak ere aipatzen dituzte
idazleek, batik bat beroa eta jende pilaketak (cf. Epikteto eta Eliano).
- Egile historikoa
- Samir Amin ikertzailea
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Periferiaren dependentzia eta azpigarapena (1973)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
1960ko hamarkadatik batez ere, azpigarapena azaltzen saiatu diren zenbait teor - ia eta
eskola sortu dira: horien artean funtsezkoenetakoa dugu dependentziarena edo
azpigarapena herrialde aberatsen garapenaren ondorio dela defendatzen duena.
Ekonomia marxistaren ildotik, Samir Amin egiptoarra eskola honetako gailurretako bat
dugu, bere testu trinkoetatik ateratako pasarte honek adierazten duen bezala.
- Egile historikoa
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Poynings Legea ingeles erregearen absolutismoa indartuz (1494)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Ingalaterran Bi Arrosen Gerla bukatu ondoren Tudor Leinuarekin estatu
absolutuaren oinarriak finkatu zituzten. Atzerriko politikari dagokionean,
Irlandarekiko jarrera gogorra eta menekotasun osoa ekarri zituen. Ingalaterrako
erregearen baimenik gabe Irlandako Parlamentuak ezin zuen inolako bilerarik egin,
ez eta legerik eman ere.
- Egile historikoa
- George Harrison (Beatles)
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Presio fiskalaren hazkundea eta erreakzioak: Beatles-en ‘Taxman’ kantua (1966)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Kanta honek argi frogatzen duenez, Beatles musika-talde ospetsua ez zegoen batere
konforme ordaindu behar zituen zerqa handiekin; kanta, horrez gain, baliagarria da
Ongizate Estatuaren garapenaren alde berezi bat azpimarratzeko: ezinbesteko fisko-
presioaren hazkundearena. Garaiko Britainia Handiko lider laborista zein
kontserbatzaileari buruzko aipamen ironikoez gain, ingelesek hilotzen begien gainean
txanponak jartzeko zuten ohiturari buruzkoa ere badago.
- Egile historikoa
- Thomas Mun
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Proposamen merkantilista bat (1621)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Europan XVI eta batez ere XVII. mendeetan egiten diren proposamen "ekonomikoen"
artean egile anitzek osatzen duten lerro bat nagusitzen da: merkantilismo delakoarena.
Teoria homogeneorik garatu ez bazen ere, metal preziatuei emandako garrantzia,
manufaktura arloaren sustapena, protekzionismoaren garrantzia eta Estatuaren
partehartzeari ematen zitzaion lehentasuna izan ziren bere ezaugarrien arteko batzuk.
Testu honetan Thomas Mun britainiarrak XVII. mendean eginiko proposamena jaso da.
- Egile historikoa
- Pierre Bayle
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Tradizioaren aurkakotasuna (XVII)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
XVII. mendean tradizio forma guztiekiko errespetua nagusitzen bazen, Pierre
Bayle tradizio horien eta historialarien narrazioen kritikatzailea dugu bere
Pensées sur la Comète idazkian eta XVIII. mendeko filosofoekin pareka daiteke.
«Munduko hiritarra naiz eta ez nago enperadorepean, ez eta Frantziako
erregepean, egiaren zerbitzupean baizik» idatzi zuen.
- Egile historikoa
- Peter Spufford
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Erdi Aroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Truke-letren erabilera Erdi Aroan (XIV)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Nekazaritza-ekonomiak Erdi Aroan zuen nagusigoa ahaztu gabe, merkataritza
arloan ere zenbait aurrerapen egin zela gogoratu behar dugu; batzuk "Merkataritza-
Iraultza" batez hitz egitera heldu dira. Dirua transferitzeko eragiketak, truke-letren
bitartez alegia, "iraultza" horren zeinuetako bat izan ziren.
- Egile historikoa
- Paul Rycaut
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Joseba Zuazo
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Turkiar janizarien gainbehera
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Turkiako Mahomet IV.a Sultanaren aurrean Ingalaterrako Karlos ll.a erregearen
enbaxadorea zen Paul Rycaut -ek (1682-1700) turkiar historia eta ohiturei buruzko
liburua idatzi zuen. Testu honetan Turkiako inperioaren krisialdiaren zenbait kausa
azaltzen da.
- Egile historikoa
- Virginiako parlamentua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Ipar Amerika
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Berria
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Virginiako "eskubideen adierazpena" (1776)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Alemaniako parlamentua
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Weimar-ko Konstituzioa (1918)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Thomas Woodrow Wilson
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Wilson presidentearen hamalau puntuak (1918)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Homero, Pausanias
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Zaldi-probak Antzinaroko Grezian
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Zaldi -probak Grezian ez dira gero Erroman izango direnaren iragarpena baino.
Garailea, zaldiaren jabea izaten zen et a zaldi jabeak, jakina, aberatsak.
Garaipenari etekin politikoa ere ateratzen zioten, herriaren estimuari esker. Gurdi -
lasterketak (kuadriga, biga, mando-biga...) edo zaldi gaineko lasterketak izaten
ziren, Pausaniasek hipodromo bat deskribatzen du eta Pat rokloren jokoetatik
aukeratu dugun zatian ikusleen ezinegona eta apusturako grina erakusten ditu
Homerok.
- Egile historikoa
- Tazito, Juvenal
- Espezialitatea
- Egunerokotasuna
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Gidor Bilbao
- Aroa
- Antzinaroa
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- Zaletuen arteko liskarrak
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Jendalde handiak bestelako arazoak ere sortzen zituen: herri desberdinetako
zaletuen arteko liskarretat ik ere sor zitekeen hondamena (cf. Tazito). Juvenalek
dioenaren arabera, ordea, irabazle edo galtzaileen jokabidea baketsuagoa izan
zitekeen. Juvenal hau da hain zuzen panem et circenses ospetsua idatzi zuena.
- Egile historikoa
- ezezaguna
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Frantzia
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Mikel Aizpuru
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998
- Zer da sans-culotte bat? (1793)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
- Egile historikoa
- Pierre Vilar historialaria
- Espezialitatea
- Ekonomia
- Esparru geografikoa
- Mundua
- Bidaltzailea
- Kondaira Taldea
- Moldatzailea
- Iban Zaldua
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- ZZEE, Historia testu bidez, Gasteiz, 1998.
- ‘Egitura’ kontzeptu historiografikoaz
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Pierre Vilar historialari frantziarrarentzat historialarien eginkizun garrantzitsuenetako bat gizarte-egitura edo estrukturak aztertzea da, ikuspuntu dinamiko
batetik baina. Helburu hori lortzeko, Produkzio moduaren kontzeptu marxistaren
erabilera proposatzen du.
- Egile historikoa
- K. Marx - F. Engels
- Espezialitatea
- Generoa
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Xabier Kintana
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- K. Marx - F. Engels, Alderdi Komunistaren Manifestua, Donostia, 1998.
- “Manifestu Komunista”: emakumeak (1848)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Gizarte burgesean emakumeak zuen egoeraz aurreneko kritika marxista 1848ko testu
honetan aurki daiteke. Manifestu Komunista Karl Marx (1818-1883) eta Friedrich
Engels (1820-1895) komunismoaren gurasoek idatzi zuten. Obra horretan proletalgoak
egoera berrian izango zuen protagonismo historikoaz aritu ziren bereziki, baina tartean
emakumeei buruzko beren gogoeta aurkeztu zuten.
- Egile historikoa
- K. Marx - F. Engels
- Espezialitatea
- Politika
- Esparru geografikoa
- Europa
- Bidaltzailea
- Kondaira
- Moldatzailea
- Xabier Kintana
- Aroa
- Aro Garaikidea
- Iturria
- K. Marx - F. Engels, Alderdi Komunistaren Manifestua, Donostia, 1998.
- “Manifestu Komunista”: proletalgoa (1848)
- Euskal Herriarekin zerikusia?
- Bai
Karl Marx (1818-1883) eta Friedrich Engels (1820-1895) komunismoaren gurasotzat
hartu izan dira. Garaian zeuden joera sozialista ugarien aurrean beraiek beren eredu
propioa definitu zuten: sozialismo zientifikoa edo komunismoa. Beren egitaraua
jakinarazteko eta dibulgatzeko Manifestu Komunista idatzi zuten 1848an. Bertan klase
proletarioak historiaren etapa berrian zuen protagonismoa nabarmentzen zuten,
besteak beste, eta horren inguruko pasarte bat jasotzen dugu.